شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی‌ ایران (شارا) || تا حالا پیش آمده که خبری یکسان را در دو خبرگزاری مختلف بخوانید و دو برداشت متفاوت از متن هر خبرگزاری داشته باشید؟ نحوه‌ی روایت این دو خبرگزاری‌ متفاوت بوده و هرکدام به نحوی خبر را بیان کرده‌اند که عقایدشان را تأیید می‌کند.

این اختلاف برداشت ممکن است بین شما و دوستتان نیز اتفاق افتاده باشد. برای مثال، مقاله‌ای درباره‌ی سیاست‌مداری که از او متنفر هستید، منتشر شده و شما با خواندن آن مقاله متوجه می‌شوید که این متن بر ضد آن سیاست‌مدار نوشته شده است.

پس به دوست خود که طرفدار آن سیاست‌مدار است، پیام می‌دهید تا این مقاله را مطالعه کند. اما در کمال تعجب دوست شما برداشت متفاوتی از آن مقاله دارد و معتقد است که این نوشته به‌طور کامل از آن سیاست‌مدار دفاع و حمایت می‌کند! علت چیست؟

سوگیری تأییدی چیست؟

در دهه‌ی ۱۹۶۰، یک روانشناس انگلیسی به نام «پیتر واسون» طی آزمایش‌ها و تحقیقات متعددی به این نتیجه رسید که مردم تمایل به جست‌وجوی اطلاعاتی دارند که عقاید موجود آن‌ها را تأیید کند.

هنگامی که افراد دچار سوگیری تاییدی می‌شوند بیشتر به‌دنبال تأیید و حمایت اعتقادات قبلی خود هستند؛ در نتیجه به جست‌وجوی اطلاعات و حقایق عینی و واقعی نمی‌پردازند و غالباً در چرخه‌ی جست‌وجوی جانبدارانه‌ی اطلاعات قرار می‌گیرند.

البته این سوگیری تنها به جست‌وجوی جانبدارانه‌ی اطلاعات محدود نمی‌شود؛ بلکه گاهی اوقات ما را به این سمت پیش می‌برد تا اطلاعات جدید را طوری تفسیر کنیم که باورهای قبلی‌مان را تأیید می‌کند. «وارن بافت» نیز برای تأیید این موضوع، نقل‌قول جالبی دارد که می‌گوید:

«کاری که آدم‌ها خیلی خوب می‌توانند انجام دهند، تفسیر اطلاعات جدید است؛ اما به‌شیوه‌ای که به عقاید و باورهای قبلی‌شان آسیبی وارد نشود!»

در یک تعریف کلی، سوگیری تأییدی به این معناست که همه‌ی ما به‌طور طبیعی، اطلاعاتی را جست‌وجو و گزینش می‌کنیم که باورها و اطلاعات پیشین ما را تأیید کنند.

متأسفانه این نوع سوگیری می‌تواند ما را از نگاه عینی به موقعیت‌ها بازدارد. همچنین می‌تواند بر تصمیماتی که می‌گیریم، تأثیر بگذارد و منجر به انتخاب‌های نادرست یا ضعیف شود. حتیٰ در مواقعی باعث می‌شود که نسبت به مسائل و شواهد مغایر با باورهایمان، مقاومت کرده و با نادیده گرفتن حقایق بر روی دیدگاه خود پافشاری کنیم.

به‌علاوه یکی دیگر از اثرات و آسیب‌های سوگیری تأییدی این است که مانع پیشرفت و خلاقیت ما می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی مغز ما با شواهد و موضوعاتی که خلاف باورهایمان است مواجه می‌شود، راه آسان‌تر و میان‌بُر (باورهای قبلی) را انتخاب می‌کند تا انرژی ذهنی زیادی مصرف نشود.

بنابراین، از آنجایی که همیشه به دنبال چیزهایی هستیم که نظرها و باورهایمان را تأیید کند، زیاد از تغییر کردن استقبال نمی‌کنیم و همان وضعیت و شرایط قبلی خود را در پیش می‌گیریم (سوگیری وضع موجود).

یکی از عواملی که می‌تواند به‌عنوان محرک این نوع سوگیری باشد و آن را تشدید کند، اینترنت و دنیای رسانه‌های اجتماعی است. معمولاً افراد خبرهایی را در شبکه‌های مختلف دنبال می‌کنند که از باورها و اطلاعات قبلی‌شان پشتیبانی می‌کند یا حتیٰ اخبار را طوری تفسیر می‌کنند که با عقایدشان همسو باشد.

در نتیجه پدیده‌ای تحت عنوان «حباب فیلتر» رخ می‌دهد که یکی از دلایل تشدید سوگیری تأییدی است. «حباب فیلتر» به شکلی از فیلتر شدن محتوا در شبکه‌های اجتماعی می‌گویند که طبق رفتارهای آنلاین افراد و الگوریتم‌های فردی اینترنت، محتواها را نمایش می‌دهد. به این معنا که هر فرد بر اساس نتایج جست‌وجوی شخصی‌اش فقط محتواهایی را می‌بیند یا می‌شنود که مطابق باورهایش است. در نهایت، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

آن فرد در حباب عقایدش گرفتار می‌شود و به‌خاطر سوگیری تأییدی معمولاً نسبت به مسائل و اتفاق‌های اطراف خود نگاهی تک‌بُعدی پیدا می‌کند. به همین دلیل هرکس بنا بر پیش‌فرض‌های ذهنی خود برداشت‌های متفاوتی نیز از موضوعات مختلف دارد.

متأسفانه همه حتیٰ افرادی که فکر می‌کنند «روشن‌فکر» هستند، دچار این نوع سوگیری می‌شوند و به‌نحوی این عامل در شکل‌گیری نظرات آن‌ها تأثیر می‌گذارد. حالا چگونه می‌توانیم از این خطای شناختی تا حد امکان جلوگیری کنیم؟

به این خطا آگاه باشید؛

از نظرات دیگران بهره بگیرید و اجازه‌ی مخالفت به آن‌ها دهید؛

تصمیم‌های ناگهانی و عجولانه‌ی خود را مورد سؤال و بررسی قرار دهید؛

در جمع خود افرادی با پیش‌زمینه و عقاید مختلف داشته باشید؛
موقع مشورت‌گیری، به‌جای سؤالات مثبت و تصدیق‌کننده، بی‌طرفانه عمل کرده و سؤالات غیرجهت‌دار بپرسید؛

درباره‌ی نظرات و سخنان دیگران و دلایل مخالفت‌هایشان کنجکاوی کنید؛ 

خودانتقادگر باشید.

[منبع تکراسا فارسی]

انتهای پیام/